Motyw wsi w literaturze

Zaprezentuj różne spojrzenia na polską wieś w literaturze renesansu oraz oświecenia.

Wieś, według Encyklopedii PWN, to miejsce zamieszkane przez ludzi trudniących się pracą na roli. Współczesna wieś odbiega już w znacznym stopniu od tej definicji. Coraz więcej w niej gospodarstw agroturystycznych, których właściciele nie zajmują się rolnictwem, utrzymując się z prowadzenia pensjonatów dla turystów. Wieś stała się obecnie również miejscem ucieczki dla dotychczasowych mieszkańców miasta, którzy zmęczeni codziennym hałasem, osiedlają się tam w poszukiwaniu ciszy i spokoju oraz obcowania z przyrodą.
Motyw wsi zdobył sobie w literaturze niezwykłą popularność. Przyciągał artystów różnych epok i różnych kierunków literackich. Szczególne miejsce przypadło temu motywowi w literaturze renesansu i oświecenia. Ogólniając problem, możemy powiedzieć, iż wieś w literaturze renesansowej i oświeceniowej przedstawiana była na dwa, zupełnie od siebie odmienne sposoby. Albo zachwycała swym urokiem, jawiła się jako miejsce szczęśliwe, jako arkadia, albo też ukazywana była jako miejsce wyzysku, biedy, zaniedbania, w którym nie ma miejsca na szczęśliwe życie.
W renesansie do motywu wsi sięgnęli Mikołaj Rej, Jan Kochanowski, Szymon Szymonowic. "Żywot człowieka poczciwego" przedstawia wiejskie życie ziemianina, życie pełne uroków, życie spokojne i uczciwe. Każda pora roku przynosi inne obowiązki i inne przyjemności. Ponadto wieś jednoczy człowieka z przyrodą, a to jest podstawą radości i szczęścia.
Analogiczny obraz wsi zaprezentował Jan Kochanowski. "Pieśń świętojańska o Sobótce" to utwór pochwalny na cześć wsi. Motyw wsi i motyw arkadii stanowią w tym wypadku jedność. Wieś jest miejscem wyjątkowym, pełnym dostatku i radości, umożliwiającym życie dostatnie, uczciwe i pobożne.
W sposób odmienny wykorzystał w swojej twórczości motyw wsi Szymon Szymonowic. W "Żeńcach" wieś nie jawi się już jako arkadia, a jej mieszkańcy to ludzie ciężko pracujący w polu, pilnowani przez okrutnego ekonoma, narzekający na swój los.
Pamiętajmy, że Rej spojrzał na wieś także z innego punktu widzenia. Wspomnieliśmy, iż "Żywot człowieka poczciwego" to obraz wsi szczęśliwej. Ale takie życie wiedzie na wsi ziemianin, szlachcic. Odmienna egzystencja stała się udziałem chłopów. W "Krótkiej rozprawie między trzema osobami: Panem, Wójtem a Plebanem" poruszył autor między innymi ciężką dolę chłopów, którymi ani szlachta ani duchowieństwo nie przejmują się i nie próbują mu pomóc.
Literatura oświecenia nawązała do motywu wsi szczęśliwej. Przypomnijmy choćby osadzone w nurcie senstymentalnym utwory Franciszka Karpińskiego. Autor, nawiązując do twórczości Wergiliusza, zaprezentował wieś bajkową, sielankową, zamieszkaną przez szczęśliwych ludzi zajmujących się pasterstwem oraz rolnictwem i wiodących żywot najszczęśliwszy z możliwych. Nie jest to jednak jedyna oświeceniowa wizja wsi. Ignacy Krasicki w powieści "Mikołaja Doświadczyńskiwego przypadki" uczynił wieś miejscem zacofanym, a jej mieszkańców przedstawił jako ludzi ciemnych, bezwolnych, ciężko pracujących, nie mających żadnej wiedzy na temat otaczającego ich świata. Odpowiedzialnością za taki stan rzeczy obarczył szlachtę.

Podsumowując, należy podkreślić, że zarówno w literaturze renesansu, jak i literaturze oświecenia, wieś ukazywana była na dwa sposoby: jako miejsce wyidealizowane lub jako miejsce w pełni realistyczne, pełne problemów i wyzysku.