MOTYW WĘDRÓWKI / PODRÓŻY EDUKACYJNEJ

Motyw wędrówki występuje w literaturze wszystkich epok. Najczęściej jest on związany z edukacją i dojrzewaniem bohatera literackiego. W takiej funkcji w sposób szczególny uobecnił się on w literaturze oświecenia. Panowała wówczas moda na literackie podróże. Warto nadmienić, że w okresie tym ukształtował się nawet specjalny gatunek literacki, tzw. powieść podróżnicza, dla której, co jest oczywiste, motyw podróży stał się motywem nadrzędnym. Na podkreślenie zasługuje wymowa owych wędrówek, która jest niezwykle pesymistyczna. Bohaterowie przekonują się, iż świat jest brutalny i nie ma w nim miejsca na urzeczywistnianie ideałów.
Jedną z realizacji motywu podróży edukacyjnej jest "Kandyd" Woltera. Bohater, którego imię oznacza tu tyle co naiwny, wyrusza z przekonaniem, że "żyjemy na najlepszym z możliwych światów". Taką bowiem wiarą zaraził go jego nauczyciel i towarzysz, filozof Pangloss. Rzeczywistość jednak daleko odbiega od ideału i jedynym wyjściem okazuje się być "uprawianie własnego ogródka", ponieważ praca "to jedyny sposób by uczynić życie znośnym."
Podobną naukę ze swoich podróży wynosi Mikołaj Doświadczyński, tytułowy bohater powieści Ignacego Krasickiego. Wierzy on w wolność, równość i braterstwo, ale przekonuje się, że ideałów tych nie da się wcielić w życie. Dlatego, tak jak Kandyd, decyduje się na "uprawę ogródka". Doświadczyński wraca jako zupełnie inny człowiek. Z typowego Sarmaty przeobraża się w zwolennika reform, który podległych sobie chłopów traktuje z niebywałym szacunkiem i wierzy, że kiedyś dojrzeją i będzie mógł dać im wolność. W realizacji tych ideałów nie przeszkadza mu zdobyta wiedza o świecie i rządzących nim prawach. Widząc, że jego postępowe idee nie cieszą się uznaniem szlachty, decyduje się na ich realizacją w swoim majątku.
"Kubuś Fatalista i jego pan" autorstwa Denisa Diderota to kolejny przykład motywu podróży edukacyjnej. Bohaterowie, wędrując po świecie, zdobywają nowe doświadczenia, poznają wielu ludzi i ich historie. Efektem podróży jest ukształtowanie się w Kubusiu przekonania, że wszystko, co się przytrafia człowiekowi jest z góry zaplanowane, a on sam odgrywa tylko narzuconą mu rolę.
Pisząc o motywie podróży warto również sięgnąć po "Podróże Guliwera" Jonathana Swifta. Lekarz pokładowy, tytułowy Guliwer, po katastrofie swojego statku, rozpoczyna fantastyczną podróż. Odwiedza kolejno krainę Liliputów (karłów), państwo Brobdingnag (olbrzymów), Lapucie (mędrców) oraz Houyhnhnmów (mądrych koni, sprawujących władzę nad ludźmi). Zdobyte doświadczenia odmieniły Guliwera. Stał się człowiekiem tolerancyjnym, szanującym drugiego człowieka i jego odmienność.
Motyw podróży edukacyjnych obecny jest również w epoce romantyzmu. Wystraczy przypomnieć choćby "Kordiana" Juliusza Słowackiego. Bohater tego dramatu, podczas swojej wędrówki po europejskich miastach, poznaje okrutną prawdę o świecie, w którym nie ma prawdziwej miłości, którym rządzi pieniądz a Papierz pozostaje na usługach zaborców. Efektem tej gorzkiej lekcji i zwieńczeniem podróży, staje się monolog na szczycie Mont Blanc. Tam dochodzi do ukształtowania się idei Kordiana: Polska jako Winkelried narodów.
Edukacyjną podróż odbywa także Cezary Baryka, bohater "Przedwiośnia" Stefana Żeromskiego. Jej efektem jest konfrontacja przekazanych mu przez ojca wyobrażeń o Polsce ze smutną rzeczywistością.
Motyw podróży odnajdujemy również w "Ferdydurke" Witolda Gombrowicza. Józio, główny bohater, zmuszony do przeżycia swojego dzieciństwa na nowo, odwiedza miejsca, które staną się źródłem prawdy o świecie. Zrozumie, że życie to nakładanie kolejnych masek.